Recensie Zomergasten (5): Alexander Rinnooy Kan

Zomergasten met Alexander Rinnooy Kan (538.000 kijkers), dat blijkt het soort van Zomergasten op te leveren waar het programma ooit voor bedoeld was. Een uitzending van drie uur, waarin de tijd voorbijvliegt, en waar je aan het eind van de avond een volledig en tevreden gevoel overhoudt. Het soort bevredigende gevoel wat zich openbaart na een écht goede maaltijd of na het uitlezen van een écht goed boek (The God Delusion van Richard Dawkins bijvoorbeeld). Het gevoel geen tijd verspild te hebben, te hebben genoten en toch wijzer te zijn geworden.

Opvallend genoeg zijn het altijd de gasten waar het minst van te verwachten valt die een perfecte Zomergasten weten te maken. Een paarse bureaucraat (en een beetje technocraat) als Rinnooy Kan, de voorzitter van de SER notabene, daar verwacht je geen onderhoudende gesprekken of begrijpelijke uiteenzettingen van. Van Rinnooy Kan, doctor in de wiskunde, verwacht je gortdroge, diplomatieke uitspraken en onbegrijpelijk abstracte uiteenzettingen. Rinnooy Kan, dat is de baas van de SER, dus eigenlijk de baas van alle bureaucratische rompslomp van dit kabinet.

Gelukkig blijkt, dankzij Zomergasten, dat de baas van de SER ook nog een mens is. Eentje met een goed gevoel voor muziek, met oog voor talent, zelfs een beetje humor (al wordt een fragment met Barend Servet en Fred Haché onderhand wat oubollig), het vermogen echt, écht te luisteren naar zijn gastheer en, heel bijzonder, de kunde om extreem complexe en ingewikkelde zaken te demystificeren en te vertalen in gewone mensentaal. Rinnooy Kan vertolkt de fascinerende en doorgaans onverstaanbare taal der wiskunde, maar ook de al even fascinerende en even onverstaanbare taal der politici.

Vraag aan Rinnooy Kan hoe en waarom de wereld zich aan ons voordoet zoals zij zich aan ons voordoet en Rinnooy Kan doet een dappere, geslaagde en intelligente poging dat in eenvoudige stappen uit te leggen. Voor iemand die al lang geleden werd ingevoerd in de wiskundige wereld van formules, vergelijkingen en de a priori onderliggende waarheidsstructuur van het bestaan, is het bijzonder zwaar om de leek een kijkje te gunnen in die onderliggende structuur zonder consequent te vervallen in formules en onvoorstelbare (“stel je voor dat alle atomen in het universum een supercomputer zijn”) oneindigheden. Je zou na het zien van deze vijfde Zomergasten-aflevering van dit seizoen bijna gaan verlangen naar het wiskunde-pakketje op de middelbare school. In ieder geval herinnerde Luyendijk zich weer dat het natuurlijke getal n faculteit n! is. Dat is toch ook wat waard.

Spannend was deze uitzending door de zorgvuldig gekozen en veelzeggende fragmenten, die, behalve op zichzelf staande al onderhoudend waren (Nixon, Ed van Thijn die de formatie verliest aan Van Agt, een angstaanjagende McNamara die tot de conclusie komt dat hij bijna de nucleaire vernietiging van de wereld op zijn geweten heeft), naadloos aansloten bij de belevingswereld van gast en, uiteindelijk, van gastheer Luyendijk.

Een interessante discussie over de mogelijkheid dat de Verenigde Staten op een dag al haar vrijheid voor macht heeft ingeruild en de nog veel dringender discussie hoe het Nederlandse moslim- en integratieprobleem aan te pakken, afgezien van het door de SER opgestelde “middenlangetermijnpaarsepolder”-concept, leverde spannende televisie op. Luyendijk, zichtbaar geraakt door de paarse en bureaucratische houding van Rinnooy Kan over dit heikele punt, beet zich vast in zijn gast. Rinooy Kan wist zich er echter op dusdanig intelligente wijze van los te maken dat de kijker toch niet dat bekende paarse gevoel kreeg met een sigaar uit eigen doos weer naar het plebs te zijn verbannen. Daar zou Balkenende nog wat van kunnen leren, net als van het fragment van Den Uyl die de oliecrisis van 1973 aankondigt. Uitleggen, helderheid, en nogmaals uitleggen met behoud van waarheid, daar leek deze zomeravond om te draaien.

George Steiner kan dan weliswaar de holocaust ook niet uitleggen, diezelfde holocaust paste precies in Rinooy Kan’s televisieavond: een avond vol negatieve en angsaanjagende fragmenten, zodat ondubbelzinnig kan worden aangetoond dat positief denken en handelen vanuit een top-positie nog altijd zinvol is. Tenminste voor Rinnooy Kan.

Eerdere Zomergasten-recensies:

Bettine Vriesekoop
Abraham Moszkowicz
Hany Abu-Assad
Christine van Broeckhoven

Volgende week lig ik samen met Louloene op een tropisch Bountyeiland in Noord-Oost Duitsland, dus zal er geen recensie van mijn hand verschijnen. Zomergast Linda de Mol zal dan voor uw gerecenseerd worden door Nieteratuur-Sjaak, (de mazzelpik). Alleen weet Sjaak dat zelf nog niet.
(Sjaak?)