Recensie Zomergasten: Naema Tahir

Het Britse plaatsje waar de bekende satire The Office zich afspeelt, heet Slough. Uitgesproken als “slow” lijkt dat een verzonnen plaatsnaam. Niets is minder waar want Naema Tahir, de derde Zomergast van 2008, is er geboren. En net als van het bestaan van Slough waren veel kijkers zich, voor deze uitzending van Zomergasten, waarschijnlijk niet bewust van het bestaan van ene Naema Tahir. De relatieve onbekendheid van de gast maakt zo’n Zomergasten-uitzending altijd lastiger. Een gast die minder bekend en minder populair is dan een minister of een internationaal befaamde DJ vraagt het uiterste van de concentratie. De kijker moet eerst maar eens overtuigd worden door de gast. Nader kennismaken is noodzakelijk, vertrouwen moet er zijn, voordat er verder gepraat kan worden.

En vertrouwen wekken was nou juist iets waar Naema Tahir niet zo goed in was. Tahir was vooral een jurist. Ze was zakelijk, had tot in de uiterste details aandacht besteed aan haar uiterlijk, sprak haast emotieloos en bewoog eigenlijk alleen haar gezicht. Ze sprak zacht, en kneep haar stem telkens iets af. Alsof ze beslist niet alles over haar tong wilde laten rollen. Er zat iets in haar vast, een blokkade, gemaakt van ijs en gewapend beton. Na het bekijken van een fragment over een Britse satire waarin Pakistanen zichzelf op de korrel nemen, zei Tahir, zonder ook maar een spoortje van emotie of het verrekken van één spiertje in haar gezicht: “Ik lig hier helemaal dubbel.”

Fascinerend zo’n gast. Spannend bovendien: zou ze nog ontdooien? Lukt het Bas Heijne een dieper contact met haar te krijgen? Zou Tahir buiten haar verstandelijke vermogens nog wat gevoel tonen? Vragen die het eerste uur zeker van belang waren, maar tevens vragen die zo’n uitzending toch nog de nodige spanning geven. Als de gast er niet in slaagt overtuigend de kijker te boeien, moet de kijker terugvallen op meer elementaire begrippen.

Het lukte Bas Heijne in ieder geval niet om veel grip op de zaak te krijgen. Net zoals tussen de kijker en Tahir alle chemie ontbrak, ontbrak dat ook tussen presentator en gast. Tahir was daarvoor eenvoudigweg teveel met zichzelf bezig. Aan een half woord had zij voldoende om weer een halfuur verder te praten, op monotone toon, uiterlijk onbewogen, maar met de analytische precisie van een juriste.

Desondanks werd de uitzending allengs boeiender. Tahir bleek namelijk een voorkeur te hebben voor Het Grote Islamdebat, ze is zelf van oorsprong Pakistaanse, en gebruikte de ontboezeming van haar vrome en radicale moslimverleden als voorzet naar een breder debat. Een debat zoals we dat in Nederland alweer jaren voeren, over het al dan niet beledigen van de profeet (“Jezus mag je afbeelden maar ik denk niet dat je Mohammed moet afbeelden”), over vrouwelijkheid binnen de islam en vooral over hoofddoekjes.

De verhalen die Tahir wist op te lepelen waren exotisch en poëtisch. Haar donkere ogen gloeiden bij het verhalen over vroeger, haar paradijs in Pakistan, en echt gevoelig werd het tijdens haar bekentenissen over haar uithuwelijking en haar worsteling met de westerse identiteit.

Salman Rushdie kwam voorbij, en Salman Rushdie gaf de doorslag: deze Zomergasten-aflevering was geslaagd. Tahir leek dan misschien emotieloos, wat zij vertelde deed er toe en zij begeleide de kijker door haar wereld van het islamdebat, een wereld die zich, tot in het diepste van haar wezen, in twee culturen afspeelt.

Mede dankzij het fragment uit 1989, waarin Salman Rushdie, vlak voordat de fatwa over hem zou worden afgekondigd, vrijuit aan Adriaan van Dis vertelt hoe de islam gevaarlijke intolerante trekken vertoont (een schokkend tijdsbeeld, een profetie vele jaren voor de aanslagen in New York of de Deense cartoonrellen) is deze uitzending van Zomergasten verplichte kost voor iedereen die meent wat toe te moeten voegen aan het islamdebat.

Maar u kunt natuurlijk ook een van de boeken van Naema Tahir lezen.

Eerdere Zomergasten-recensies (2008):

Ronald Plasterk
Junkie XL