Recensie Zomergasten: Joop van den Ende

Wie een televisieprogramma wil maken dat hoge kijkcijfers scoort, kan altijd bij Joop van den Ende terecht. Zo blijkt want de laatste Zomergasten-aflevering van dit seizoen scoorde dankzij de mediatycoon als gast een indrukwekkende 579.000 kijkers. Geen verrassing. Laten we zeggen dat de redactie van Zomergasten elk jaar hard haar best doet tenminste één gast uit te nodigen die ook het grote publiek aanspreekt. En als dat dan ook nog Joop van den Ende is, heb je als programmamaker eigenlijk niets meer nodig, behalve wat licht en een camera. De hele uitzending leek wel door Van den Ende zelf geproduceerd. Van begin tot eind voelde de kijker zich in zacht rood pluche gedrukt en galmde de musicalstemmetjes van achter de coulissen het stralende middelpunt genaamd Joop tegemoet.

Zelfs de fragmenten waren stuk voor stuk uitgezocht op de hoogste entertainmentwaarde of mogelijkheid kortingsbonnen van de musical Tarzan te promoten. Alles leek moeiteloos geproduceerd, maar tot in de puntjes verzorgd, haast achteloos uit de mouw geschud van de man die in zijn leven al duizenden shows heeft bedacht, gemaakt en vertoond.

Het eerste fragment, een paar minuten oranjevoetbal van het afgelopen EK, bleek naadloos aan te sluiten op het allerlaatste fragment. Met de voetballers, voorzien van zwarte rouwband vanwege het dode kindje van Bhoularouz, uit het eerste fragment wilde Van den Ende een statement maken. Met de om haar zojuist overleden vader huilende maar dapper zingende Celine Dion als allerlaatste fragment werd dat eerste statement feilloos onderbouwd: the show must go on.

En tussen die fragmenten bleek Van den Ende veel meer dan een schimmige man op de achtergrond. Van den Ende is, zo blijkt, geen keiharde zakenman type John de Mol. Hij is geen zakkenvullende technocraat, geen gewiekste producer op zoek naar ijdele roem en het oneindige meer, meer en meer. Hij is zelfs geen luchtverplaatsende populist, waarschijnlijk niet eens een VVD-stemmer. Joop van den Ende bekende direct kleur, had geen masker op en gebruikte geen enkele verdichting of verdraaiing voor zijn gevoelens. Hij bleek een warme, gepassioneerde en vooral betrokken man. Eentje die zonder de minste aarzeling zei dat Wilders en Verdonk gevaarlijke populisten zijn (“haatzaaiers”). Bos en Verhagen, “mensen die ook echt iets kunnen”, dat lag meer in zijn lijn. Zelfs Wim Kok werd bejubeld, in tegenstelling tot Pim Fortuyn, volgens Van den Ende “een man die nog nooit iets gepresteerd had in zijn leven behalve het schrijven van slechte boeken”.

Joop van den Ende, de man die het Nederlands publiek massaal aan de musical hielp, de commerciele televisie introduceerde en het volk nooit heeft willen verheffen maar slechts entertainen, is een ware nestor. Een éminence grise, zoals Bas Heijne het noemde. Iemand die zich zorgen maakte over de toestand van het land, met ouderwetse idealen (“Hoe heette die verschrikkelijk enge rechtse meneer ook alweer? Ohja, Janmaat”), en gedachten die je niet verwacht bij entertainmentbazen, grote producers, televisiebobo’s of investeerders.

Aardige oude man of niet, hij wist exact wat hij deed. Zonder enige moeite, of tegenstand, nam hij het programma over. Zodra de studioverlichting aanging, claimde Van den Ende het podium. De vraag is natuurlijk of Bas Heijne zich volledig liet verrassen en te laat besefte dat niet hij maar zijn gast Zomergasten presenteerde, of dat hij bewust terugtrad. Het is op zijn minst opvallend dat Heijne, die in het verleden nou niet bepaald jubelend over Van den Ende schreef (“Van den Ende is verantwoordelijk voor de verpaupering van het televisie-aanbod”), nauwelijks een kritische vraag stelde. Heel even kwam Heijne, tussen neus en lippen door, terug op zijn kritische columns, maar van een wedstrijd “hoge cultuur” versus “lage cultuur” was in het geheel geen sprake. Van den Ende sprak (en glom, straalde, entertainde), Heijne zat erbij en keek er tevreden naar.

Was het een spannende uitzending? Nee. Was het een intense uitzending? Nee. Was het een avondvullend programma waar de kijker zich vanaf het allereerste moment niet meer van kon losmaken? Ja.

Of dat de opzet van Zomergasten is, is nog maar de vraag. Maar een boeiende Zomergasten met een hoge entertainmentwaarde en heel veel kijkers, dat is ook wat waard.

Eerdere Zomergasten-recensies (2008):

Ronald Plasterk
Junkie XL
Naema Tahir
Annemarie Prins
Willem Schinkel