Volkskrant-column Brussen vs. Von der Dunk, online versie (3)

In de internetwereld heet het maken van vergelijkingen met het nazitijdperk een ‘Godwin’. Genoemd naar de ‘wet van Godwin’ waarin wordt gesteld dat een discussie doodslaat, zodra de nazi’s erbij worden gehaald. Opponent Thomas von der Dunk is al sinds jaar en dag koning van de Godwins. Hij, en met hem vele andere, vooral linkse, publicisten hebben al zo vaak vergelijkingen met de Tweede Wereldoorlog gemaakt dat niemand ze nog wil horen. Ook niet als die vergelijking voor de verandering wel terecht zou zijn.

Dat was gelijk de kern van Von der Dunks Arondéus-lezing. En verdomd, hij had gelijk: op voorspraak van de PVV besloten CDA en VVD te Noord-Holland Von der Dunk’s lezing te censureren. De publicist werd kaltgestellt, om maar even met de juiste termen te blijven smijten. Zelden haalde een publicist zo makkelijk zijn gelijk. Waarvan akte, waarschuwen is niet langer nodig.

Toch blijft staan dat vergelijkingen met de oorlog hun waarde al lang hebben verloren. De nazi’s en het Duitse fascisme zijn relikwieën uit een eeuw die werd bewoond door de vijftigers en zestigers van nu. ‘Dit nooit weer’ lijkt voor de generatie van Von der Dunk een heilige opdracht, zoals de Jihad dat voor radicale moslims is en de Kruistochten voor christenen waren.

Maar voor een jonge generatie is die oorlog aftands en sleets. Een geschiedenisprofielwerkstuk zonder intrinsieke morele waarde.

Deze generatie kent een moraal die aansluit bij een geglobaliseerde levensstijl zonder geografische grenzen of taalbarrières. Morele keuzes hangen niet langer af van in waarde gekelderde waarschuwingen uit dat ene stuk geschiedenis.

Deze generatie heeft recht op een eigen moreel ijkpunt. Wat dat ijkpunt moet zijn kan vooralsnog alleen de toekomst uitwijzen. Misschien was het de verkiezing van Obama, of de aanslagen op 11 september. Het martelen door de democratische Verenigde Staten in Guantánamo Bay of de revoluties in Tunesië en Egypte.

Uiteindelijk is het nieuwe morele ijkpunt de ultieme verbeelding van ‘dit nooit weer’. Een totale overwinning op het kwaad uit het verleden.

Bert Brussen

***

Tien jaar geleden riepen multiculturalisten bij stevige kritiek steeds: Anne Frank, Anne Frank. Nu roepen antimulticulturalisten bij stevige kritiek steeds: Godwin, Godwin. Ik heb mij noch in het ene geval noch in het andere geval ooit iets aangetrokken van zo’n poging discussies in de kiem te smoren, en ben evenmin van plan dat in de toekomst te doen.

Al mijn allereerste krantenstuk uit 1997, waarin ik betoogde dat een EU-lidmaatschap voor Turkije problematisch is, was op dat moment politiek incorrect. Ook mijn laatste stuk in 2047 zal dat zonder twijfel weer zijn. Wat slechts met de mode mee verschuift, is wát tijdelijk voor politiek incorrect versleten wordt. Historici vertonen nog meer dan andere mensen de onhebbelijke neiging om te vergelijken als ze iets willen verduidelijken. Het verleden begint vaak pas te leven door een koppeling aan het heden, en omgekeerd. Dat geldt zowel voor persoonlijke ervaringen als voor politieke.

Van de meeste historische vergelijkingen ligt de doorsneelezer niet wakker – omdat ze niet meer omstreden zijn of omdat ze hem bij gebrek aan kennis niets meer zeggen. Over Philips II kan zich slechts de SGP nog opwinden, bij de rest gaat bij zijn naam nauwelijk nog een gloeilampje branden.

Alleen bij ‘De Oorlog’ is dat anders – vandaar dat die zo vaak wordt herdacht. Maar moet je een vergelijking bij voorbaat schuwen, als je weet dat anderen dan naar de Godwin-dooddoener zullen grijpen? De koning der Godwins is overigens Wilders zelf, met zijn rituele kreten over ‘islamofascisme’ en de Koran als Mein Kampf.

Juist bij oorlogsherdenkingslezingen als de onderhavige ziet men graag de morele actualiteit van het verleden tot thema gekozen. Dat maakt vergelijkingen onvermijdelijk. Morele waarden bewijzen hun waarde bovendien niet in zonnige tijden, maar juist als ze ongemakkelijke consequenties hebben. Als ze niet alleen de afwezigen, maar ook de aanwezigen betreffen. Anders zijn ze gratuit.

Mijn ervaring leert inmiddels dat wanneer je dan bij het pijnlijke vergelijken een goedpassende schoen klaarzet, er altijd wel iemand dolenthousiast naar voren snelt om hem aan te trekken. Zo ook nu.

Thomas von der Dunk