Nieteratuur: Slaap! van Annelies Verbeke

De bezoeker heeft gesproken: uit de poll blijkt duidelijk dat Merel Roze Sjaak uw favoriete auteur is. En noem het toeval of noem het chemtrail-conspiracy aluminium-wimheitingacoverupsamenzwering, juist vandaag stuurde Sjaak een nieuwe Nieteratuur. Ditmaal las Sjaak het alleraardigste boekje Slaap! van ene Annelies Verbeke en dit boekje was zo grappig dat Sjaak na lezing zijn boekenkast meteen ontdaan heeft van alle werken van Mulisch, Dostojevski, King (Stephen), Kluun en Deckers (Daphne) om ruimte te kunnen maken voor het gehele oeuvre van Annelies Verbeke: “Verbeke schrijft namelijk niet op uitmuntende wijze over een krankzinnig meisje, nee, ze probeert feitelijk te verhullen dat ze niks te melden heeft en niet goed kan schrijven door met dit soort gezeik haar boek dicht te metselen.”

Vrouwen en kunst

Vrouwen en kunst, het blijft toch een beetje als Bassie en Adriaan in hun ruzieperiode (“Ik steek een mes in zijn donder!”): entiteiten die niet bijster goed met elkaar flowen, die weinig gevoel voor elkaar hebben: een combinatie, kortom, om van te janken als een meisje dat van haar vriendje te horen heeft gekregen dat hij een vreemde nacht met twee leuke meneren in Groningen heeft beleefd. Nu goed, ik overdrijf wellicht: in de hogere kunsten genaamd bloemschikken en punniken overtreffen de vrouwen de mannen nog wel, maar het maken van films en het schrijven van boeken kan je toch beter aan de mannen overlaten.

Toen ik het boek Slaap! van de Belg Annelies Verbeke uit de schappen van de bibliobus trok, voelde ik de bui dan ook al hangen. Annelies, dat was vast weer een vrouw. Maar aangezien ik van diverse kanten te horen had gekregen dat ik met mijn gezeik over vrouwen die niet kunnen schrijven te ver ging, probeerde ik eens een positieve draai aan mijn bestaan te geven en een boek van een vrouw te lezen. Slaap!, dat ging er vast wel mee door, zo hoopte ik, aangezien de gezaghebbende NRC de in 2003 uitgebrachte roman als een schitterend debuut omschreef. Ja, als deze Verbeke geen Nobelprijs zou krijgen, zo fantaseerde ik, zou Folkert Jensma hoogstpersoonlijk met een karabijn ter hand naar Zweden afreizen.

Al halverwege de eerste zin kreeg ik echter door dat het literaire inzicht van de NRC de afgelopen jaren net zo gekrompen moest zijn als het aantal fans van Mark Rutte, zo belachelijk begint de “roman” van deze Verbeke. Tevens moet ik u vertellen dat het na die eerste zin niet veel beter wordt: ook het verloop en het einde zijn waardeloos, maar daarover later meer. Eerst het “hoofdidee” van het boek maar eens uit de doeken doen.

Het hoofdpersonage van het boek heet Maya en is een lekker gek, mal meisje dat aan slapeloosheid lijdt. Temidden van haar volstrekt ongeloofwaardige vrienden en levensgezellen stapt de eveneens ongeloofwaardige Maya des nachts de straat op, teneinde belletje te gaan trekken. Dit gaat natuurlijk gepaard met de geweldigste humor die allemaal in dat ge-ni-a-le hoofd van Maya rondspookt, want dat Maya geniaal en supergrappig is, dat wil Verbeke iedere lezer op elke pagina door de strot duwen. Lees en huiver als Maya drie naambordjes ziet:

“Ahib, Won, De Gieter. De combinatie van de drie laatste namen werkte op mijn versleten lachspieren. Ahib won de gieter en nu zit hij ermee (haha, zo grappig is dat nu ook weer niet). Ahib heeft niet eens een plant om te gieten (hahaha, kom, stop nu maar). Arme Ahib, wint hij eens iets. (Stop!)”

Nee, zo grappig is het niet, maar goed, Maya lacht erom. Dat mag ook, want Maya lijdt aan slapeloosheid, en daar word je een lekker malle meid van. Hihi. Maar er is iets ergers aan de hand. Verbeke schrijft namelijk niet op uitmuntende wijze over een krankzinnig meisje, nee, ze probeert feitelijk te verhullen dat ze niks te melden heeft en niet goed kan schrijven door met dit soort gezeik haar boek dicht te metselen. Want nee, dit voorbeeld staat niet op zichzelf. Wat dacht u van de volgende zinnetjes:

“Geinig wijf.”
“Ik trachtte zo alarmerend mogelijk te zwijgen.”
“Wat, ah, ik moest mijn woede niet botvieren op hem?”
“Ik keek toe hoe de duisternis mijn echte vriend verteerde en barstte in lachen uit.”
“Voel klap! Zo hard.”
“”Hallo daar! Hallo-ho! Wij zijn vandaag bijzonder vrooooolijk!’”
“Ze pompten zich zo heet als de voorverwarmde oven.”
“Ze liet mij vijf lange minuten in stilte snikken.”

En zo gaat dat maar door, bij kilo’s. De ene zin met een trieste, kitscherige metafoor is nog niet afgelopen, of de volgende aanstellerige zin dient zich weer aan. Ja, dat is denk ik nog het ergste in dit als regiosoap verpakte boek: het aanstellerige dat in elk woord zit, en het neppe aspect wat zoiets onlosmakelijk met zich meebrengt.

Verbeke probeert groots en meeslepend te schrijven, maar waar een echt goede schrijver met rake typeringen herkenbare situaties en personen schetst, slaat Verbeke helemaal door, op een schaal die ik niet eerder in de literatuur, Nederlands of buitenlands, ben tegengekomen. Alles aan dit boek is daardoor nep. Verbeke komt op mij over als een meisje dat met haar debiel gestifte lipjes nog nooit een stap buiten de deur heeft gezet, maar dat wel stoere taal bezigt over cafés, seks, ruzies en dat soort onderwerpen. Maya gaat naar de kroeg en hop, natuurlijk wordt het kotsen en krijgt ze een ongeluk, maar dat gebeurt in een dusdanig zwaar aangezette, kitscherige stijl dat een gemiddelde aflevering van Goede Tijden Slechte Tijden meer echte emoties oproept dan dit kulverhaal van Verbeke. Vaak probeerde ik het boek tijdens het lezen nog goed te praten, maar dan raakte Maya weer in een situatie verzeild waardoor ik automatisch dacht: Verbeke, je snapt er niets van, en of je er ooit iets van zult snappen, vraag ik me af.

Ook het verhaalverloop is behoorlijk jammerlijk. Maya ontmoet een kerel die ook aan slapeloosheid lijdt, en via omzwervingen in een ziekenhuis en een uitgebrand appartement (Wat! Een! Locaties!) komen de twee elkaar tegen in een hoerenkeet. Een hoerenkeet, ja. Druist natuurlijk tegen de Eerste Wet van de Goedkope Symboliek in, maarja, schoolvoorbeelden voor hoe het niet moet, moeten op de schrijverscursus natuurlijk ook aan bod komen. Ik beveel daartoe Slaap! van harte aan.

Hoop gloort overigens, lezers. Verbeke’s tweede boek, Reus, is namelijk jammerlijk geflopt.