Nieteratuur met Sjaak: NS Publieksprijs

De term “NS Publieksprijs”, doet me direct denken aan lezen in de trein, of beter gezegd, een poging daartoe. Want ja, zelfs in stiltecoupés is lezen bijkans onmogelijk door het gesnuif, gehijg en gesmak van de gemiddelde Nederlander zonder greintje conditie. In de herriecoupés is het al helemaal onmogelijk een gelaagd literair werk tot je te nemen: op stadionvolume afgestelde mp3-spelers, walkmans en pick-ups; kletsende meisjes, kletsende vrouwen van 60 of iemand die een zak chips leegeet. Geef toe, niet de beste associaties als je aan boeken wilt denken die op de shortlist van de NS-publieksprijzen opduiken.

Het lijkt erop dat de samenstellers van de lijst rekening hebben gehouden met de herrie in de treintjes en dus met de onmogelijkheid van het lezen van een moeilijk boek in een coupé, want werkelijk waar: op het lijstje treffen we bepaald geen diepe, door Michaël Zeeman de hemel in geprezen literatuur aan. Nu verschijnen er niet al te veel diepe literaire werken in Nederland, hoor ik u roepen. Dit is ontegenzeggelijk waar, maar een beetje niveau had er toch bij gekund, dunkt mij. Want welke zes boeken treffen we aan op de shortlist? Eerlijk is eerlijk: het begin is niet eens vreselijk.

Zo zien we daar de bestseller Het Diner van Herman Koch. Wie Herman Kochs werk kent, weet dat een boek van hem weliswaar simpel wegleest, maar ook altijd behoorlijk wat leesgenot, pijnlijke situaties en leipe karakters oplevert. Vreemd genoeg wist Koch nu in enen een bestseller te publiceren, en dat terwijl zijn boek naar mijn mening niet eens beter is dan zijn vorige boeken, die de status van bestseller nimmer bereikten. Hoe het kan dat Het Diner bij trossen tegelijk over de toonbank vloog en vliegt: mij is het gedeeltelijk een raadsel, maar wat zeker mee heeft geholpen, is het promotiepraatje van Albert Verlinde in RTL Boulevard. De man prees het boek: het was mooi en, erger, het zag er zo mooi uit en het lag zo kloek in de hand.

Gunst, Albert. Wat een geweldig criterium.

Anyhow. De lijst gaat doorrrr met Over de Liefde van Doeschka Meijsing. Jongens jongens, dit boek gaat zomaar over een lesbische relatie, en als de lezer dan ook nog eens weet dat Xandra Schutte, ex-hoofdredacteur van Vrij Nederland, model stond voor een van de hoofdpersonages in dit verhaal dat een boel werkelijkheid bevat, wordt de lol alleen maar groter. Meijsing is zowaar een van de betere Nederlandse vrouwelijke schrijvers: in een van haar teennagels heeft mevrouw meer talent dan Yvonne Kroonenberg in haar hele lichaam. En die Kroonenberg is verdulleme al zo getalenteerd, ik bedoel maar: wederom geen slecht werk op die shortlist voor de NS Publieksprijs. Dit beloofde wat, maar al direct werd die hoop weer als een vlijmscherpe schroef de grond ingeboord. Wat las ik nu?

Saskia Noort?
Is dat niet die vrouw die door menig literatuurpaus in één adem genoemd wordt met Kluun? Is dat niet dat dekselse blondje vrouwtje dat er zo hip uitziet? Wis en waarachtig, dat is ze. En tja, mevrouw schijnt literaire thrillers te schrijven. Wat een grap: nog even en op Kluuns boeken wordt het etiket “literaire vreemdgangersverhaaltjes buiten de kankerenclave met een roseetje op het terras” geplakt.

Niks mis met thrillers hoor, maar om de thrillers van Saskia Noort literair te noemen: nee, dat gaat te ver. Scheren de thrillers van Saskia Noort langs essentialia in het leven, bijten ze als zuur in je oogballen, dwingen ze je met andere ogen naar aspecten te kijken? Neen, en dus zijn de boekjes van Noort niet literair. Wat niet wegneemt dat ze best lekker weglezen hoor, maar een Canetti, een Hamsun, een Gogol en een Moravia is Noort niet en nooit geweest.

Gaan we door met Esther Verhoef. Nou ja zeg! Dit begint wel erg op lansbrekerij voor vrouwelijke spannende boekenschrijvers te lijken. Ook Verhoef doet wel eens spannend in haar boeken, maar ook hier kunnen we weer van zeggen dat het niet al te verheffend is. Tijd voor een man, kunnen we zeggen, maar nee hoor: als we daar Sophie van der Stap niet hebben! Het meisje met de vele pruiken stal kennelijk wat makkelijk te raken harten, want ook zij komt op de shortlist voor. Waarschijnlijk deels vanwege haar guitige koppie. Prima te lezen verder, en dat lijkt ook nu weer het criterium voor de NS Publieksprijs: geen langs toppen scherende klasseliteratuur, want dat is niet gezellig: liever nomineren we leuke boeken die we ademloos en vlug doorlezen.

De laatste op de lijst is Jeroen Smit met zijn werk De Prooi. Zegt me helemaal niets, en dus zoek ik het even op. Tjonge, een werk over de ABN Amro: kijk eens aan, een non-fictie boek over economie. Hiermee treffen we een uniek werk aan op de shortlist, want aan sexyheid lijkt het dit werk in eerste instantie te ontbreken. Hoe Smit de ABN‘ers blootlegt en het hele gedoe schetst: dit willen we kennelijk lezen als we met rode koontjes de spannende boeken (want ook met seks!) van Noort hebben verslonden. Of Smit zal winnen, is de vraag: mij lijkt, met Kluun als eerdere winnaar in het achterhoofd, een winnares als Verhoef of Noort wat realistischer. Maar wie er van het NS publiek ook moge winnen: geweldig literair zal de winnaar in elk geval niet zijn.

Sjaak